Dziewanna – właściwości, zastosowanie i przeciwwskazania.

Dziewanna – co to za roślina?

Gdzie rośnie dziewanna?

Jak wygląda dziewanna pospolita?

Odmiany dziewanny:

• dziewanna pospolita (łac. Verbasum nigrum L.) – roślina dwuletnia, która osiąga do metra wysokości. Wyróżnia się pędami zmieniającymi kształt, kutnerowatymi liśćmi oraz złocisto-czerwonymi kwiatostanami. Dziewanna pospolita jest źródłem odżywczego pyłku dla pszczół miodnych oraz dzikich, natomiast ogrodnicy cenią ją sobie za niskie wymagania glebowe oraz wysoką odporność na suszę;
• dziewanna wielkokwiatowa (łac. Verbasum densiflorum Bertol.) – najpopularniejsza ze wszystkich odmian dziewanny, której kwiaty mają wielkość do 5 cm. Występuje ona przede wszystkim w południowej i środkowej Europie, a także w Turcji i części Kaukazu. Dziewannę wielkokwiatową możemy spotkać również w Polsce, gdzie zachwyca pięknymi kwiatami zebranymi w długie grona przypominające kłos. Nasiona dziewanny wielkokwiatowej siane są wiosną na rozsadniku i w tym samym roku przesadzane są w stałe miejsce;
• dziewanna drobnokwiatowa (łac. Verbasum thapsus L.) – dziewanna drobnokwiatowa posiada małe, białe lub żółte kwiaty. Roślina ta ma lekko kulisty kształt i jest gęsto porośnięta liśćmi. Ta odmiana występuje głównie w Eurazji, gdzie od setek lat wykorzystywana jest jako roślina o wyjątkowych właściwościach leczniczych;
• dziewanna kutnerowata (łac. Verbascum phlomoides L.) – roślina dwuletnia o wysokości do 150 cm i wrzecionowatym, rozgałęzionym korzeniu, która na całej powierzchni pokryta jest szarymi włoskami (kutnerem). Dziewanna kutnerowata rośnie przede wszystkim w południowej i środkowej części Europy, jak również w Azji. W Polsce znajdziemy ją na terenach niżowych, nieco rzadziej na pogórzach. Sprzyjające są dla niej stanowiska suche i nasłonecznione, na wzgórzach, ugorach i nasypach kolejowych;
• dziewanna ogrodowa (łac. Verbascum x hybridum) – rośnie głównie na przepuszczalnej, ubogiej w składniki pokarmowe glebie, w miejscach dobrze nasłonecznionych. Dziewanna ogrodowa już w pierwszym roku tworzy gęstą, aczkolwiek niską rozetę liściową, z której w kolejnym roku wyrasta silny pęd o wysokości do 180 cm. Liście tej odmiany dziewanny również pokryte są kutnerem, a kwiaty zachwycają piękną, żółtą barwą;
• dziewanna jedwabista (łac. Verbascum bombyciferum) – bylina rosnąca w Azji Mniejszej oraz Grecji, gdzie spotkać ją można na suchych, kamienistych glebach. Dziewannę jedwabistą charakteryzują pojedyncze lub słabo rozgałęzione pędy kwiatostanowe, które osiągają do około 160 cm wysokości. Podobnie jak poprzednie odmiany dziewanny ta również preferuje stanowiska słoneczne i ciepłe;
• dziewanna olimpijska (łac. Verbascum olympicum) – bardzo wysoka roślina, która może rosnąć nawet do 200 cm wysokości. Początkowo wypuszcza rozetę owłosionych, szarozielonych liści, by po pewnym czasie wypuścić długi pęd z wąskim kwiatostanem, przypominający nieco wieloramienny świecznik. Dziewanna olimpijska wyróżnia się drobnymi, żółtymi kwiatami;
• dziewanna Chaixa austriacka (łac. Verbascum chaixii subsp. austriacum) – cała roślina pokryta jest drobnymi, gwiazdkowatymi włoskami. Jej pęd jest z reguły rozgałęziony i bogaty w pęki kwiatów. Łodyga jest u dołu nieco kanciasta, a tym, co ją wyróżnia, jest fakt, że liście łodygowe nie zbiegają się po łodydze. Warto również dodać, że nitki pręcików dziewanny austriackiej są owłosione na kolor fioletowy. Roślina ta występuje głównie w Europie Środkowej i Południowej, w tym m.in. w Polsce (w okolicach Krakowa, Miechowa i Nowego Brzeska);
• dziewanna fioletowa (łac. Verbascum phoeniceum) – jest nieco mniejsza od dziewanny ogrodowej i rośnie do około 80 cm wysokości. Jej wyróżnikiem są drobne kwiaty w kolorze różowo-fioletowym oraz pięknie zabarwione liście. Dziewanna fioletowa lubi słoneczne stanowiska i może być uprawiana w ogrodach, na suchym podłożu.

Właściwości dziewanny

• saponiny o właściwościach przeciwzapalnych i przeciwbólowych;
• flawonoidy o działaniu przeciwzapalnym i antyoksydacyjnym;
• irydoidy, które działają przeciwzapalnie;
• karotenoidy, które zwiększają wytrzymałość naczyń krwionośnych;
• śluz i olejki eteryczne.

• choroby układu oddechowego, począwszy od przeziębienia i grypy, aż po zapalenia oskrzeli i płuc, zapalenie migdałków czy też krztusiec. Dziewanna łagodzi suchy kaszel i chrypkę, pomaga w odkrztuszaniu wydzieliny i zmniejsza ból gardła;
• zaburzenia pracy układu pokarmowego, w tym głównie zaburzenia trawienne, biegunka i skurczowe bóle brzucha. Dziewanna regeneruje błonę śluzową żołądka i reguluje wypróżnienia;
• bezsenność – ze względu na działanie relaksujące i rozluźniające dziewanna ułatwia zasypianie i pomaga się wyciszyć;
• schorzenia o podłożu reumatycznym – dziewanna łagodzi bóle stawów, które są typowe dla reumatyzmu, jak również dny moczanowej;
• nerwobóle – z uwagi na działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne kwiaty dziewanny zmniejszają objawy typowe dla neuralgii;
• stan zapalny uszu – wystarczy wkroplić olejek z dziewanny do ucha, by uśmierzyć ból i zmniejszyć stan zapalny ucha;
• alergie skórne i wziewne – dziewanna świetnie radzi sobie z pokrzywką, a także z astmą i katarem siennym.

• łagodzące – dziewanna zmniejsza stany zapalne i podrażnienia skóry, a przy tym łagodzi wysypkę, egzemę i wszelkie zmiany o podłożu alergicznym;
• tonizujące – preparaty na bazie dziewanny oczyszczają skórę i regulują wydzielanie sebum, dzięki czemu są szczególnie polecane dla cery trądzikowej i problematycznej;
• kojące – kwiaty dziewanny zmniejszają oparzenia i przyspieszają gojenie siniaków czy też stłuczeń;
• wzmacniające włosy – preparaty z dziewanną poprawiają kondycję włosów, oczyszczają skórę głowy z zanieczyszczeń i dodają włosom blasku. Ze względu na delikatne działanie rozjaśniające wybierane są one przede wszystkim przez osoby z jasnymi włosami;
• pielęgnujące jamę ustną – ziołowe napary z dziewanny można stosować jako płyn do płukania jamy ustnej i gardła.

Zastosowanie dziewanny

• odwar z dziewanny – ceniony jest ze względu na działanie wykrztuśne, zmiękczające i ściągające. Warto stosować go w leczeniu wielu dolegliwości, w tym m.in. hemoroidów lub zapalenia jamy ustnej. Taki odwar można stosować też jako płukankę do włosów oraz tonik do przemywania twarzy;
• sproszkowane nasiona dziewanny – można je wykorzystać do zrobienia maści, która wspiera leczenie wrzodów i ropiejących ran. Suchy proszek zmieszany z sokiem z marchwi to natomiast skuteczny sposób dla matek karmiących piersią, które zmagają się z problemem popękanych sutków;
• syrop z dziewanny – ma on niezwykłe właściwości przeciwwirusowe, przeciwzapalne, wykrztuśne i delikatnie uspokajające. Jak zrobić syrop z dziewanny? W tym celu należy przygotować pół litra kwiatów dziewanny, litr wody, 0,7 kg cukru i sok z cytryny. Kwiaty oczyszczamy, myjemy i umieszczamy w garnku, do którego wlewamy następnie zimną wodę. Zawartość garnka podgrzewamy i powoli doprowadzamy do wrzenia, po czym pozostawiamy pod przykryciem na 24 godziny. Na koniec wywar odcedzamy, dodajemy cukier i sok z cytryny, po czym znów gotujemy na małym ogniu przez około 2 godziny. Syrop zlewamy do słoiczków i szczelnie zakręcamy;
• wino z dziewanny – w średniowieczu takie wino pomagało w leczeniu uporczywego kaszlu;
• olej z dziewanny – olej na bazie świeżych kwiatów dziewanny i oliwy z oliwek można używać podczas leczenia zapalenia ucha oraz bólu gardła;
• przyprawa kuchenna – już Hildegarda z Bingen zachęcała do tego, by stosować dziewannę jako dodatek do spożywanych potraw. Jak podaje w swoich zapiskach: „kto ma smutne serce, niech dodaje kwiaty i liście dziewanny do potraw i często to je. Wzmocni tym serce i stanie się radosny”. Kwiatami dziewanny warto posypywać naleśniki  lub mięso, a także dodawać je do sałatek.

Przepis na nalewkę z dziewanny

Dziewanna – przeciwwskazania i skutki uboczne

Pomimo wielu właściwości leczniczych dziewanna nie powinna być stosowana przez każdego. Głównym przeciwwskazaniem do przyjmowania preparatów na jej bazie jest uczulenie na substancję czynną lub składniki pomocnicze zawarte w dziewannie. Z uwagi na brak dostatecznych badań przeprowadzonych nad  działaniem dziewanny nie zaleca się podawania jej dzieciom poniżej 12. roku życia, kobietom w ciąży oraz karmiącym piersią. Co więcej, zawartość etanolu w nalewce z dziewanny sprawia, że produkt ten nie powinien być przyjmowany przez osoby, które prowadzą pojazdy mechaniczne, chorują na schorzenia wątroby lub zmagają się z chorobą alkoholową.

Skutki uboczne przyjmowania dziewanny mogą dotknąć przede wszystkim osoby nadwrażliwe na jej działanie. Czasami, chociaż bardzo rzadko, obserwuje się wystąpienie wysypki skórnej lub innych reakcji skórnych, takich jak m.in. duszności czy też gorączki. W związku z tym zaleca się, by osoby z wrażliwą skórą i skłonnością do alergii przetestowały preparat na bazie dziewanny na małym obszarze skóry. Dzięki temu będą mogły one sprawdzić, czy jest on dla nich bezpieczny i czy nie powoduje świądu, zaczerwienienia lub wysypki. W przypadku zaobserwowania jakichkolwiek objawów alergii spowodowanych przyjmowaniem dziewanny zaleca się natychmiastowe odstawienie preparatu i konsultację z lekarzem.